Karbon ayak izi hakkındaki sorulara basit cevaplar

Bir adam yataktan kalktı, yüzünü yıkadı, kahve içti ve metroya giderken bir şişe su aldı. Doğa için kötü bir şey olmuş gibi görünmüyor mu? Hiç de değil! Yiyecek satın aldıkça, yemek pişirdikçe ve toplu ya da özel ulaşım araçlarını kullandıkça karbon ayak izimiz büyür ve bu emisyonlar küçümsenmemelidir. İşte karbon ayak izimizin ne olduğuna, nasıl hesaplanacağına ve küresel bir felaketi önlemek için herkesin neler yapabileceğine bir göz atalım.

Karbon ayak izi hangi emisyonlarla ilgilidir?

Kısaca karbon ayak izi, bir bireyin, kuruluşun veya ürünün doğrudan veya dolaylı olarak yarattığı tüm sera gazlarıdır (karbondioksit, metan ve diğerleri dahil). Örneğin, işe arabayla veya otobüsle gittiğimizde, odamızın ışıklarını açtığımızda veya sosyal medyada gezindiğimizde, bu eylemlerin her birinin arkasında belirli miktarda emisyon vardır.

Bu gazlar özellikle tehlikeli değildir ve hatta bazıları yaşam için gereklidir, ancak atmosferde birikmeleri sera etkisine yol açar. Karbon ayak izimiz ne kadar büyükse, küresel ekolojik felaketimiz de o kadar büyük olur: sera gazları gezegenin sıcaklığını arttırdığı için birçok bölgede yangınlar, seller ve kuraklıklar meydana gelir.

BM iklim grubuna göre şu ana kadar felaketi önleme konusunda çok iyi bir iş çıkarmış değiliz: Dünya'daki ortalama sıcaklık artmaya devam ediyor ve insan etkisi çok açık. Örneğin, World Weather Attribution grubundan araştırmacılar, Haziran 2021'de Kuzey Amerika'nın batı kıyılarını kasıp kavuran korkunç sıcak hava dalgasının insan faaliyetlerinin bir sonucu olduğunu doğrulayabildiler.

Her birimiz arkamızda ne kadar karbon ayak izi bırakıyoruz?

Karbon ayak izi iki kavramsal bölümden oluşur: doğrudan ve dolaylı emisyonlar. Bunlardan ilki, herhangi bir tesisin farklı yakıtlar ve elektrik yakarak doğrudan ürettiği emisyonlardır. İkincisi ise, mallar taşınırken, depolanırken, satılırken vb. daha sonra meydana gelen her şeydir.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar için ne kadar sera gazı ürettiklerini hayal etmek zordur. Örneğin, herhangi bir gıda buzdolabına girmeden önce ne kadarının oluştuğunu, şu veya bu ekipmanın üretimi ve nakliyesi sırasında atmosfere ne kadar emisyon salındığını hesaplamamız zordur. Zoom'da video konferans yapmak ve video izlemek bile bir karbon ayak izi yaratıyor - hem de çok belirgin bir şekilde. Araştırmacılar, örneğin, kamera açıkken bir saat süren bir görüşmenin atmosfere 1 kilograma kadar karbondioksit yaydığını hesaplıyor.

Ancak yine de kişisel karbon ayak izinizi kabaca tahmin etmek mümkün ve bu amaçla çeşitli çevrimiçi hesaplayıcılar var. Örneğin, Karbon Ayak İzi bir hanenin karbon ayak izini hesaplamanızı sağlar: evde ne kadar elektrik ve gaz harcadığınızı bulmanız gerekir. Ayrıca özel aracınızı kullandığınızda, uçağa bindiğinizde, trene bindiğinizde ve toplu taşıma araçlarını kullandığınızda atmosfere ne kadar sera gazı salındığını da hesaplayabilirsiniz.

En zararlı endüstriler hangileridir?

• %25 Elektrik ve ısı üretimi: Şehirlerimizi ısıtmak ve aydınlatmak için kömür, gaz ve petrol yakmak en fazla sera gazını üretir.
• %24 Tarım: hayvancılık, mahsul yetiştirme, toprağı işleme ve ekilebilir arazi için ormanları temizleme büyük miktarda sera gazı yayar.
• %21 Endüstri: endüstriyel sera gazları atmosfere sadece yakıtın yanması sırasında değil, aynı zamanda kimyasal reaksiyonlar, metalürjik işlemler, minerallerin ve atıkların işlenmesi sonucunda da girer.
• %14 Ulaşım: Dünyadaki ulaşımın neredeyse tamamı hala benzin ve dizel yakıtla çalışmaktadır, bu nedenle tüm arabalar, gemiler, trenler ve uçaklar büyük miktarlarda CO2 üretmektedir.

Ülkeler arasında CO2 emisyonlarında Çin lider, ABD ise ikinci sırada yer almaktadır.

Gezegene yardımcı olmak için kişisel olarak ne yapabilirsiniz?

Tüketimimiz konusunda daha dikkatli olmalı, mümkünse daha az araba kullanmalı ve daha fazla yerel ürün satın almalıyız. Bir ürünün tüketiciye ulaşması ne kadar uzun sürerse, karbon ayak izi de o kadar büyük olur. Et tüketimini azaltmak faydalı olabilir, zira bu sektör tüm tarım sektörü içinde en fazla sera gazı üreten sektördür. Ancak yerel üreticilerden satın alınan etin, örneğin başka ülkelerden ithal edilen mangolara kıyasla daha küçük bir karbon ayak izine sahip olacağını bilmek önemlidir.

Ayrıca satın aldıklarınız konusunda daha bilinçli olmalı ve tek kullanımlık ürünleri yeniden kullanılabilir ürünlerle değiştirmelisiniz. Ne kadar az gereksiz şey satın alırsanız, karbon ayak iziniz o kadar küçük olacaktır. Üreticilerin etiketlerine dikkat etmekte fayda var: sera gazı üretimini azaltmayı taahhüt eden şirketler genellikle bunu etiketlerinde beyan ederler.